Cách sử dụng Wi-Fi công cộng an toàn

Wi-Fi công cộng dường như có mặt ở khắp mọi nơi những ngày này – quán cà phê, sân bay và khách sạn. Nhưng bạn đã bao giờ dừng lại và suy nghĩ, liệu bạn có thực sự an toàn khi sử dụng nó không?

Trong khi Wi-Fi công cộng hữu ích, nó đi kèm với những nguy hiểm tiềm ẩn như tin tặc nghe trộm, đánh cắp thông tin của bạn hoặc cài đặt phần mềm độc hại lên thiết bị của bạn. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ chia sẻ những mẹo đơn giản, dễ thực hiện về cách sử dụng Wi-Fi công cộng an toàn, để bạn có thể duyệt web một cách tự tin.

Mặt tối của Wi-Fi công cộng

Hãy cùng nói về những nguy hiểm tiềm ẩn mà bạn có thể không thấy khi kết nối với mạng miễn phí đó.

Mối đe dọa tiềm ẩn từ các điểm phát Wi-Fi giả mạo (Evil Twins)

Hãy tưởng tượng bạn đang ở quán cà phê yêu thích của mình, và bạn thấy hai mạng Wi-Fi: “CoffeeShop_WiFi” và “CoffeeShop_Free_WiFi”. Một có thể là thật, nhưng mạng kia có thể là một cái bẫy do tin tặc giăng ra. Các mạng giả mạo này được gọi là “Điểm truy cập giả mạo” (Evil Twins). Tin tặc tạo ra chúng, hy vọng bạn sẽ kết nối nhầm. Một khi bạn kết nối, chúng có thể theo dõi mọi thứ bạn làm trực tuyến, chẳng hạn như đăng nhập vào tài khoản ngân hàng hoặc email của bạn.

Hãy nghĩ về Sarah. Cô ấy đang chờ chuyến bay tại sân bay và nhanh chóng kết nối với “Airport Free WiFi”. Cô ấy kiểm tra số dư ngân hàng của mình. Sau đó, cô ấy phát hiện ra tin tặc đã sử dụng mạng giả mạo đó để đánh cắp thông tin đăng nhập của cô ấy và lấy tiền từ tài khoản của cô ấy. Điều này xảy ra thường xuyên hơn bạn nghĩ.

Mẹo: Luôn hỏi nhân viên tại cửa hàng, khách sạn hoặc sân bay về tên mạng Wi-Fi chính thức. Đừng chỉ kết nối với mạng đầu tiên bạn thấy, đặc biệt nếu tên mạng chung chung như “Free WiFi”.

Nghe trộm gói tin và nghe trộm dữ liệu (Packet Sniffing and Data Eavesdropping)

Khi bạn sử dụng Wi-Fi công cộng, thông tin của bạn truyền qua không khí giống như sóng radio. Nếu mạng Wi-Fi không được bảo mật đúng cách (và nhiều mạng công cộng không được như vậy), tin tặc ở gần có thể sử dụng các công cụ đặc biệt để “nghe trộm” những sóng này. Đây gọi là nghe trộm gói tin (packet sniffing). Chúng có thể lấy được các mảnh dữ liệu của bạn, như các trang web bạn truy cập, tên người dùng, mật khẩu hoặc số thẻ tín dụng, đặc biệt nếu trang web bạn đang truy cập không được mã hóa đúng cách (không bắt đầu bằng “HTTPS”).

Mẹo: Cách tốt nhất để ngăn chặn nghe trộm gói tin là sử dụng VPN (Mạng riêng ảo). VPN tạo ra một đường hầm an toàn, riêng tư cho lưu lượng truy cập internet của bạn. Hãy nghĩ về nó như việc gửi thư của bạn qua một đường ống bọc thép, khóa kín thay vì một tấm bưu thiếp mở.

 

Nguy cơ từ phần mềm độc hại và phần mềm tống tiền (Malware and Ransomware)

Tin tặc cũng có thể sử dụng Wi-Fi công cộng để cài đặt phần mềm độc hại lên thiết bị của bạn. Đây được gọi là phần mềm độc hại (malware). Đôi khi, chúng có thể cố gắng lừa bạn tải xuống một tệp trông vô hại nhưng lại chứa virus. Những lúc khác, chúng có thể khai thác các điểm yếu trong chính mạng lưới hoặc phần mềm của thiết bị của bạn để cài đặt phần mềm độc hại mà bạn thậm chí không cần nhấp vào bất cứ thứ gì. Phần mềm tống tiền (ransomware) là một loại phần mềm độc hại đặc biệt nguy hiểm, nó khóa các tệp của bạn và đòi tiền chuộc để trả lại.

Mẹo: Hãy rất cẩn thận khi tải xuống tệp hoặc nhấp vào liên kết khi sử dụng Wi-Fi công cộng. Đảm bảo hệ điều hành trên thiết bị của bạn (như Windows, macOS, iOS, Android) và phần mềm diệt virus luôn được cập nhật.

 

Cách nhận biết và tránh các mạng Wi-Fi nguy hiểm

Hiểu rõ các rủi ro là bước đầu tiên để học cách sử dụng Wi-Fi công cộng an toàn. Bây giờ, hãy học cách phân biệt mạng an toàn với mạng tiềm ẩn nguy hiểm.

Các dấu hiệu cảnh báo của mạng Wi-Fi giả mạo

• Tránh tên mạng chung chung: Cẩn thận với các tên như “Free Wi-Fi”. Mạng chính thức thường có tên cụ thể.

• Các lựa chọn thay thế tốt hơn: Luôn xác nhận tên mạng và mật khẩu chính thức với nhân viên tại địa điểm.

• Khuyến nghị ứng dụng: Các ứng dụng phân tích Wi-Fi (Wi-Fi analyzer apps) có thể hiển thị chi tiết bảo mật mạng (tìm WPA2/WPA3), nhưng hỏi nhân viên là cách đáng tin cậy nhất để xác nhận tính hợp pháp.

Wi-Fi ở sân bay, khách sạn và quán cà phê

Nơi nào rủi ro hơn? Thật khó để nói chắc chắn, vì mức độ bảo mật rất khác nhau.

• Wi-Fi sân bay: Thường phục vụ số lượng lớn người dùng. Một số sân bay có bảo mật tốt, một số khác thì kém hơn. Số lượng người dùng và tin tặc tiềm ẩn đông đảo làm cho sân bay trở thành khu vực có rủi ro cao.

• Wi-Fi khách sạn: Có thể phức tạp. Một số khách sạn sử dụng thông tin đăng nhập an toàn cho mỗi khách, điều này tốt hơn. Các khách sạn khác chỉ sử dụng một mật khẩu đơn giản cho tất cả mọi người, hoặc thậm chí là mạng mở. Các khách sạn tổ chức hội nghị có thể là mục tiêu.

• Wi-Fi quán cà phê: Thường kém an toàn hơn, được thiết kế để truy cập nhanh chóng, dễ dàng. Thường có mật khẩu đơn giản được chia sẻ với mọi người, hoặc không có mật khẩu nào cả. Rất thuận lợi cho tin tặc ngồi gần đó mà không bị chú ý.

Mẹo: Bất kể bạn ở đâu – sân bay, khách sạn, hay quán cà phê – luôn xác nhận chi tiết mạng với nhân viên trước khi kết nối. Hỏi tên và mật khẩu chính xác. Nếu một mạng yêu cầu bạn đăng nhập qua trang web (một “captive portal”), hãy đảm bảo trang đó trông chính thức và an toàn.

 

Các bước quan trọng nhưng ít được chú ý để bảo mật thiết bị của bạn

Các bước bổ sung này giúp tăng đáng kể khả năng sử dụng Wi-Fi công cộng an toàn của bạn.

Tắt tính năng tự động kết nối Wi-Fi

Ngăn thiết bị của bạn tự động kết nối với các mạng có khả năng không an toàn, nó ghi nhớ hoặc giả mạo các mạng nhái tên đã biết.

Cách thực hiện: Vào cài đặt Wi-Fi của thiết bị (iOS, Android, Windows, Mac) và tắt tính năng “Tự động tham gia” (Auto-Join) hoặc “Kết nối tự động” (Connect Automatically) cho các mạng công cộng. “Quên” (Forget) các mạng công cộng cũ mà bạn không còn sử dụng.

Tắt Bluetooth khi không sử dụng

Bluetooth là một kết nối không dây khác có thể bị khai thác ở những nơi công cộng.

Mẹo: Nếu bạn không sử dụng Bluetooth cho tai nghe hoặc các thiết bị khác, hãy tắt nó đi. Nó giúp đóng một lỗ hổng tiềm ẩn.

Rủi ro chia sẻ tệp ở khu vực công cộng

Cài đặt chia sẻ tệp, nếu để bật, có thể làm cho các tệp của bạn hiển thị với người khác trên cùng một mạng công cộng.

Cách thực hiện: Vào cài đặt mạng hoặc chia sẻ hệ thống của bạn (Windows, macOS) và tắt tính năng chia sẻ tệp và máy in cho các mạng công cộng.

Mẹo: Đặt AirDrop trên iOS thành Chỉ Danh bạ (Contacts Only) hoặc Tắt nhận (Receiving Off) ở nơi công cộng.

 

Vượt ra ngoài các kiến thức cơ bản: Mẹo nâng cao để tăng cường bảo mật của bạn

Bạn đã chọn được mạng an toàn hơn và bảo mật các cài đặt cơ bản của thiết bị. Bây giờ, hãy nâng cấp khả năng bảo vệ của bạn. Suy nghĩ về cách sử dụng Wi-Fi công cộng an toàn thường có nghĩa là vượt ra ngoài những điều cơ bản.

Sử dụng VPN đúng cách

VPN mã hóa dữ liệu và ẩn địa chỉ IP của bạn, điều này rất quan trọng để chống nghe trộm (sniffing), nhưng sẽ không ngăn chặn việc tải xuống phần mềm độc hại hoặc lừa đảo (phishing) nếu bạn bất cẩn. Hãy sử dụng nó cùng với các thói quen an toàn khác.

Quan niệm sai lầm: “VPN làm tôi hoàn toàn an toàn/ẩn danh.” Thực tế: Nó tăng cường bảo mật đáng kể nhưng không bảo vệ chống lại tất cả các mối đe dọa (như nhấp vào các liên kết xấu).

Mẹo nâng cao: Chọn các dịch vụ VPN có chính sách không lưu nhật ký nghiêm ngặt (strict no-logs policies) và mã hóa mạnh (như OpenVPN/WireGuard). Các nhà cung cấp uy tín như NordVPN hoặc ExpressVPN là những ví dụ tốt được biết đến với các tính năng này.

 

HTTPS không phải lúc nào cũng là sự đảm bảo

Tin tặc có thể tạo các trang đăng nhập giả mạo (ví dụ: một trang web ngân hàng giả) sử dụng HTTPS. Kết nối được mã hóa, nhưng bạn đang gửi thông tin chi tiết một cách an toàn cho kẻ trộm.

Mẹo: Luôn kiểm tra URL xem có lỗi chính tả hoặc tên miền lạ trước khi nhập thông tin đăng nhập hoặc thông tin nhạy cảm. Gõ trực tiếp các địa chỉ quan trọng.

Cách thực hiện: Quan sát kỹ địa chỉ web. Cẩn thận với các chuyển hướng (redirects) không mong muốn. Nếu không chắc chắn, đừng tiếp tục.

 

Sử dụng Xác thực hai yếu tố (2FA)

Nếu tin tặc đánh cắp mật khẩu của bạn, 2FA cung cấp một khóa thứ hai (một mã từ điện thoại/ứng dụng/khóa vật lý của bạn) mà chúng có thể sẽ không có được.

Khuyến nghị: Kích hoạt 2FA trên tất cả các tài khoản quan trọng (email, ngân hàng, mạng xã hội). Mã dựa trên ứng dụng (Google Authenticator) hoặc khóa phần cứng an toàn hơn mã SMS.

 

Các lựa chọn thay thế thực tế cho Wi-Fi công cộng

Đôi khi, cách an toàn nhất để sử dụng Wi-Fi công cộng là… không sử dụng nó! Đặc biệt đối với các tác vụ nhạy cảm, hãy xem xét các lựa chọn thay thế này.

eSIM: Tương lai của kết nối an toàn

eSIM là một thẻ SIM kỹ thuật số trong thiết bị của bạn. Nó cho phép bạn kết nối với các mạng dữ liệu di động an toàn thay vì các mạng Wi-Fi công cộng rủi ro. Ví dụ, du khách sử dụng eSIM để kết nối internet an toàn ở nước ngoài, dễ dàng truy cập các ứng dụng ngân hàng mà không cần sử dụng Wi-Fi khách sạn có khả năng không an toàn. Tò mò muốn biết thêm về chủ đề này? Bạn có thể tìm hiểu thêm trong bài viết về thẻ eSIM là gì này.

Cài đặt và sử dụng eSIM

Một cách rất ngắn gọn: Kiểm tra khả năng tương thích thiết bị > Chọn nhà cung cấp eSIM > Mua gói cước & cài đặt qua mã QR/ứng dụng trong cài đặt thiết bị > Kích hoạt & sử dụng dữ liệu di động an toàn. Bạn có thể tìm hiểu thêm về quy trình trong hướng dẫn cách mua eSIM Yoho mobile này.

Mẹo chuyên nghiệp: Mua eSIM cho chuyến du lịch quốc tế trước khi bạn đi. Tránh phí chuyển vùng và Wi-Fi sân bay/khách sạn không an toàn khi đến nơi. Để làm điều này, bạn có thể bắt đầu với eSIM Yoho mobile ngay hôm nay!

• Sử dụng mã YOHO12 khi thanh toán để được giảm giá 12%!

 

Các công cụ và ứng dụng thực tế để giữ an toàn trên Wi-Fi công cộng

Trong khi thận trọng là chìa khóa, một số công cụ có thể giúp tăng cường khả năng phòng vệ của bạn khi bạn thực sự cần sử dụng Wi-Fi công cộng.

Các ứng dụng tốt nhất để bảo vệ mạng Wi-Fi

• Công cụ xác định mạng an toàn: Mặc dù hỏi nhân viên là tốt nhất, các ứng dụng như Wi-Fi Analyzer (Android) hoặc các tính năng quét mạng trong các bộ phần mềm bảo mật (như Norton hoặc Avast) đôi khi có thể cung cấp thông tin về mức độ mã hóa mạng hoặc báo hiệu các mạng mở/không bảo mật rõ ràng.

• Ứng dụng VPN để sử dụng trên Wi-Fi công cộng: Như chúng ta đã thấy, rất cần thiết để mã hóa kết nối của bạn. Hầu hết các nhà cung cấp VPN lớn (NordVPN, ExpressVPN, v.v.) đều có ứng dụng dễ sử dụng cho iOS, Android, Windows và Mac.

• Ứng dụng Wi-Fi Analyzer: Các ứng dụng này (nhiều ứng dụng có sẵn trên Android, ít lựa chọn hơn trên iOS do các hạn chế) có thể hiển thị cho bạn thông tin chi tiết về tín hiệu Wi-Fi gần đó, bao gồm cường độ, kênh đang sử dụng và đôi khi là các giao thức bảo mật (như WPA2, WPA3). Điều này có thể giúp bạn xác định mạng chính thức giữa mớ hỗn độn tiềm ẩn, mặc dù nó sẽ không phát hiện được một Evil Twin được ngụy trang tốt.

• Công cụ diệt virus và bảo mật: Đảm bảo bạn đã cài đặt và cập nhật phần mềm diệt virus/chống phần mềm độc hại uy tín trên tất cả các thiết bị của mình (máy tính và điện thoại/máy tính bảng). Nhiều bộ phần mềm bảo mật (như Bitdefender, McAfee, Kaspersky) bao gồm các tính năng giúp bảo vệ chống lại các trang web độc hại, quét các tệp tải xuống và đôi khi thậm chí cung cấp kiểm tra bảo mật mạng cơ bản hoặc gói VPN đi kèm.

 

Các câu hỏi thường bị bỏ qua về an toàn Wi-Fi công cộng

Sử dụng VPN có đảm bảo an toàn tuyệt đối trên Wi-Fi công cộng không?

Không. VPN là một công cụ quan trọng giúp mã hóa kết nối của bạn, bảo vệ bạn khỏi việc nghe trộm (nghe trộm gói tin) trên chính mạng Wi-Fi. Tuy nhiên, nó không bảo vệ chống lại các vụ lừa đảo (phishing scams), phần mềm độc hại bạn có thể tải xuống hoặc đăng nhập vào các trang web giả mạo.

Wi-Fi khách sạn có thể bị tấn công không?

Có, hoàn toàn có thể. Wi-Fi khách sạn cũng chỉ là một dạng Wi-Fi công cộng khác. Nó có thể gặp phải cấu hình yếu, bị nhắm mục tiêu bởi Evil Twins, hoặc cho phép những khách khác trên cùng một mạng có khả năng theo dõi lưu lượng truy cập không được mã hóa.

Tôi nên làm gì nếu nghi ngờ dữ liệu của mình bị xâm phạm trên Wi-Fi công cộng?

Hành động nhanh chóng!

1. Ngắt kết nối khỏi mạng Wi-Fi đáng ngờ ngay lập tức.
2. Thay đổi mật khẩu của bất kỳ tài khoản nào bạn đã truy cập khi kết nối, đặc biệt là các tài khoản nhạy cảm như email, ngân hàng và mạng xã hội. Sử dụng mật khẩu mạnh, duy nhất cho mỗi tài khoản.
3. Kích hoạt Xác thực hai yếu tố (2FA) trên tất cả các tài khoản cung cấp tính năng này.
4. Chạy quét toàn bộ phần mềm độc hại trên thiết bị của bạn bằng phần mềm diệt virus đã cập nhật.

Có an toàn không khi truy cập Email hoặc Mạng xã hội trên Wi-Fi công cộng?

Điều này rủi ro nếu không có biện pháp phòng ngừa, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc biết cách sử dụng Wi-Fi công cộng an toàn. Nếu bạn phải truy cập các tài khoản này, luôn sử dụng VPN và đảm bảo bạn đang kết nối qua HTTPS (mặc dù hãy nhớ đến rủi ro HTTPS giả mạo).

Làm thế nào để bảo vệ các thiết bị IoT của tôi (Đồng hồ thông minh, Loa thông minh) trên các mạng công cộng?

Nói chung, tốt nhất là tránh kết nối trực tiếp các thiết bị IoT (Internet of Things) với các mạng Wi-Fi công cộng, vì chúng thường có tính năng bảo mật yếu hơn điện thoại hoặc máy tính xách tay. Nếu một thiết bị cần kết nối internet khi di động (như một số đồng hồ thông minh), sử dụng điểm phát sóng di động (mobile hotspot) từ điện thoại của bạn (sử dụng dữ liệu di động của bạn) là một giải pháp thay thế an toàn hơn.

Làm thế nào tôi có thể biết mạng của tôi có an toàn không?

Trên Wi-Fi công cộng, thật khó để chắc chắn 100%. Tìm kiếm các mạng yêu cầu mật khẩu (sử dụng bảo mật WPA2 hoặc WPA3 – thiết bị của bạn có thể hiển thị thông tin này). Trên các trang web, tìm https:// và biểu tượng ổ khóa. Nhưng cách duy nhất để làm cho kết nối của bạn thực sự an toàn trên một mạng không đáng tin cậy là sử dụng VPN đáng tin cậy.

Wi-Fi sân bay có an toàn không?

Hãy coi Wi-Fi sân bay là không an toàn tiềm ẩn. Do số lượng người dùng và mục tiêu tiềm năng lớn, nó có thể hấp dẫn tin tặc. Luôn sử dụng các biện pháp phòng ngừa như VPN và xác minh tên mạng chính xác. Nhiều du khách băn khoăn làm thế nào để sử dụng Wi-Fi công cộng an toàn ở sân bay; câu trả lời là: rất cẩn thận, hoặc sử dụng mạng di động/eSIM thay thế.